Modulatie in muziek

Modulatie is de harmonische overgang van de ene toonsoort naar de andere. Een eenvoudig voorbeeld is de volgende modulatie van A mineur naar C majeur.

Modulatie van A mineur naar C majeur

Het oor wordt aanvankelijk in de tonale compositie in A mineur gerangschikt, maar wordt vervolgens met de toon van G uit deze toonsoort gescheurd. Als er geen andere tonen buiten de toonsoort A mineur zijn, suggereert de waarneming een toonsoort die ten eerste de toonsoort A bevat. tonen die voorkomen bij g, en ten tweede toont het de maximale overeenkomst met de tonale compositie van de vorige toonsoort. In dit geval is het de toonsoort C majeur. Een meer gedetailleerde studie van modulatie komt neer op de modulatiewetten, op basis waarvan muziekwerken aan harmonische analyse kunnen worden onderworpen.

Harmonische verhoudingen tussen toonsoorten worden bij modulatie gerealiseerd. Deze relatie is gebaseerd op de harmonie van tonen (consonantie) en de harmonie van consonanties (tonaliteit), en vertegenwoordigt daarom harmonie in de derde dimensie: de tonen van de toonsoorten harmoniseren vanwege hun gemeenschappelijke tonen. De gebruikelijke uitdrukking van deze harmonie is de verhouding van de toonsoorten.

Modulatie in muziek

Als de grondtoon, en dus de grondtoon en tonica, gedurende een langere periode tijdens een muziekstuk veranderen, heeft er modulatie plaatsgevonden. Als de verandering tijdelijk is, zodat de nieuwe toon niet als zodanig door het oor wordt waargenomen, wordt dit een ontwijking genoemd.

Er zijn drie hoofdtypen modulatie:

• diatonisch;
• chromatisch;
• chromatisch.

Vervolgens zullen we ze allemaal afzonderlijk bekijken.

Diatonische modulatie

Bij diatonische modulatie is er altijd een akkoord dat als “schakel” dient tussen de bron- en de doeltoonsoort. Dit akkoord heeft de juiste toonladder in beide toonsoorten. Het is functioneel herdacht en zorgt er zo voor dat je op een andere manier verder kunt bewegen. Dan is het een modulatieakkoord.

Elk akkoord dat in twee verschillende toonsoorten is geschaald, kan een modulatieakkoord zijn voor precies die toetsen.

Het volgende voorbeeld moduleert van C majeur naar B mineur.

Het modulatieakkoord (blauw kader) is een E mineur akkoord. In de begintoonsoort van C majeur is het Dp (akkoord op de III-graad), in de doeltoonsoort van B mineur is het s (akkoord op de IV-graad). Het wordt dus geherinterpreteerd van Dp in C majeur naar S in B mineur.

Na het herinterpretatieproces moet de doeltoonsoort zo worden vastgelegd dat de nieuwe tonica de tonica van de originele toonsoort (groen gemarkeerd) “vergeet”. Deze consolidatie volgt graag het pad van het domineren van de doelsleutel, hoogstwaarschijnlijk via een volledige cadans in de doelsleutel. De herinterpretatie van het modulatieakkoord kan worden geïllustreerd met het teken “≈”.

Een uitgebreid begrip van de term "diatonische" modulatie omvat ook gewijzigde akkoorden zoals het Napolitaanse zesde akkoord (Napolitaans). Het volgende voorbeeld toont de heroverweging van het tonicum in een onafhankelijke Napolitaan. Opnieuw modulatie van C majeur naar B mineur.

Chromatische modulatie

Dit type modulatie dankt zijn naam aan het feit dat de verandering in toonsoort plaatsvindt met behulp van wijziging. Er is geen behoefte aan een drietal schalen die gemeenschappelijk zijn voor de start- en doeltoetsen. Vaak is er een overgangsakkoord (modulatieakkoord, blue box, zie hieronder) te onderscheiden, soms meerdere. Hoe meer akkoorden er tijdens de overgangsfase in beide toonsoorten kunnen worden geïnterpreteerd (blauwe vakjes, zie hieronder), hoe vloeiender de overgang.

Theoretisch speelt het toontype geen grote rol bij modulatie. Het is dus mogelijk om zowel de majeur- als de mineurversie van de doeltoonsoort te moduleren met behulp van dezelfde modulatieakkoorden.

De volgende twee voorbeelden tonen modulatie van C majeur naar A mineur en één van C majeur naar A majeur. In beide gevallen is het dominante E-majeurakkoord van de corresponderende doeltoonsoort hetzelfde modulatieakkoord. De modulatie kan dan eenvoudigweg worden voortgezet in mineur (a)) of in majeur (b)).

Bij analyse kan een belangrijke verandering worden opgemerkt op twee “niveaus” (hieronder weergegeven als rode en groene vakjes).

Terwijl in voorbeeld a) het slotakkoord van de tussendominante in C majeur inherent is aan de toonladder (Tp), is dat in voorbeeld b) niet het geval. Hier hoor je niet Tp, maar de overeenkomstige majeurvariant (TP – ?), zodat het een ellips is ten opzichte van het C-majeurniveau.

Een modulatiemogelijkheid is de “Verduren” (klankvariant) van het mineurakkoord van de toonladder. Dan wordt het dominant ten opzichte van de doelsleutel.

In het voorbeeld volgt het mineur-subdominante akkoord de begintoonsoort van A mineur en zijn variantklank (D mineur => D majeur) en opent zo de weg naar G majeur wanneer het wordt omgezet naar dominant. In dit voorbeeld wordt een septiemakkoord aan het modulatieakkoord toegevoegd als tweede akkoord om het effect te versterken.

Volgens het bovenstaande voorbeeld wordt het in het onderstaande voorbeeld, door het majeurakkoord van de toonladder te ‘minoriseren’, een functie van de mineur-subdominant van de doeltoonsoort. Het volgende voorbeeld toont het gebruik van het variantgeluid van de dominant in C majeur. Het resulterende G-mineurakkoord kan prachtig worden geïnterpreteerd als de mineur-subdominant van de nieuwe doeltoonsoort D mineur.

Enharmonische modulatie

Bij enharmonische modulatie wordt een akkoord opnieuw geïnterpreteerd door een of meer tonen van het akkoord zo enharmonisch te mengen dat het resulteert in een andere toonsoort als modulatieakkoord. Dit zijn dominante akkoorden. Het betekent dat een dominant kan leiden tot meerdere oplossende akkoorden. De dominant wordt anders aangegeven, afhankelijk van de toonsoort van het overeenkomstige resolutieakkoord.

Met name gewijzigde dominante akkoorden zijn geschikt voor enharmonische modulatie omdat ze gemakkelijk opnieuw kunnen worden geïnterpreteerd.

Het meest veelzijdige akkoord in dit opzicht is de D v.

Omdat elk van de vier tonen van dit akkoord de derde toon van de dominant kan zijn, en dus de leidtoon van een andere toonsoort, is het mogelijk om het in vier verschillende toonsoorten te verdelen en zo de ene toonsoort in drie andere te moduleren.

1. Voorbeeld: van C majeur via D v naar A mineur: de negende toon “As” D v uit C majeur wordt de derde toon “Gs” D v uit A mineur.

2e voorbeeld: “van C majeur via D scherp naar F scherp majeur: de segmenttoon “f” D scherp van C majeur wordt de derde toon “eis” D scherp majeur, de negende toon “vlak” D ​​vlak majeur Dv C majeur wordt de vijfde toon “G#” Dv F majeur.

3. Voorbeeld: van C majeur via Db majeur naar Es majeur: de derde toon “b” in D majeur wordt de negende toon “ces” in D majeur.

De “ongerepte” D 7 kan ook worden gebruikt om te moduleren, waarbij de zevende in een derde enharmonische verandert. Hierdoor ontstaat een D v met een licht gewijzigde vijfde toon van de complementaire toonsoort.

Bovendien zijn dominanten met een sterk gewijzigde vijfde toon geschikt voor enharmonische modulatie.

Andere soorten modulatie

Er zijn ook modulaties mogelijk waarbij er geen modulatieakkoord is tussen de bron- en doeltoetsen. Je kunt bijvoorbeeld door de kwinten van de kwintencirkel ‘lopen’ totdat de doeltoonsoort (de vijfde naamvalreeks in de bas) is bereikt. Daarna moet het gerepareerd worden.

Andere tonen kunnen ook als tussenstations worden gebruikt. In het onderstaande voorbeeld gebeurt dit als een reeks.

Moduleert van C majeur naar Es majeur. De cadans S-DT van de begintoonsoort C majeur wordt herhaald (opeenvolgend) in Bes en As majeur. Het A-majeurakkoord wordt vervolgens geïnterpreteerd als een subdominant van Es-majeur.

Dimple-modulatie heeft een speciaal effect. In dit geval worden de functies van de doeltoets uitgevoerd, ongeacht de “vloeiende” overgang door de tussenliggende akkoorden.

Literaire voorbeelden van modulaties

Diatonische modulatie

Maat 9 en volgende. uit het eerste deel van de Pianosonate op.49, nr. Ludwig van Beethoven (1770-1827):

Hier moduleert de tonische G mineur in de tonische parallel van Bes majeur.

Het modulatieakkoord is een C-mineurakkoord, dat wil zeggen G mineur S in de startsleutel en Bes Sp in de doelsleutel.

Chromatische modulatie

Ontwikkeling uit de pianosonate in D majeur, KV 576 (De jachtsonate) van Wolfgang Amadeus Mozart (1756 – 1791):

De eerste twee modulaties van dit voorbeeld, van A mineur tot Bes majeur tussen maat 59 en 63, en van Bes majeur tot G mineur tussen maat 67 en 70, zijn chromatische modulaties.

In het eerste geval is het beslissende akkoord het “f” septiemakkoord (maat 61/62), dat in A mineur te horen is als een dominante tussentoon ten opzichte van het onafhankelijke Napolitaanse (Bes majeur akkoord, maat 63) dat er feitelijk op volgt. . Deze Napolitaan is tevens een nieuwe tonica, waarbij het septiemakkoord op “f” uit maat 61/62 een dominante functie heeft.

In het tweede geval is het geslachts-vijftakkoord met de grondtoon “d” een modulatieakkoord (maat 68), dat in Bes majeur een tussenliggende dominant is ten opzichte van tr (G mineur), dat de nieuwe tonica wordt (maat 70).

De daaropvolgende toonsoortwijziging van G mineur naar A mineur is te kortstondig om als modulatie te kwalificeren. De trigger-toonsoort in A mineur is het station (tussentonicum) op weg naar B mineur (m. 78). Een interessante overgang is van Bes mineur naar Fis mineur (maat 80-83), waarbij de dominante B mineur – het Fis majeur akkoord – wordt herhaald en vervolgens “verlaagd” totdat het een waarneembare tussentonicum wordt. Verdere tonale veranderingen zijn opnieuw tussenstations, dit keer om terug te keren naar de hoofdtoonsoort van de sonate, namelijk D majeur. Dit komt uit de laatst bereikte toonsoort F mineur boven de kwint van B mineur (T. 86), E mineur

(T. 89) en ten slotte in A majeur (T. 92), dat als dominant leidt tot de opening van D majeur (maat 99).

Diatonisch of chromatisch?

Maat 80 e.v. uit Contrapunctus IV uit Die Kunst der Fuge, BWV 1080 van Johann Sebastian Bach (1685–1750).

Een van de mooiste modulaties van A mineur tot C majeur.

Een modulatieakkoord is een F-majeurakkoord, dat wil zeggen tG in A mineur, S in C majeur.

Omdat het modulatieakkoord inherent is aan de toonladder in beide toonsoorten (tG of S), is het een diatonische modulatie. Aan de andere kant zijn er na het spelen van dit modulatieakkoord zoveel veranderingen (als gevolg van het spelen met een dubbel dominant septiemakkoord en een dominant septiemakkoord in respectievelijk C mineur en C majeur, in mm. 83 en verder) dat het, ook zou kunnen worden aangezien voor een chromatische modulatie.

Inspring modulatie

Begin van het 2e deel van de Pianosonate in F majeur, op.54 van Ludwig van Beethoven (1770 – 1827):

Na de overgang van de initiële toonsoort F majeur naar de dominante toonsoort C majeur (mm. 1-21), klinkt in de 22e maat van A majeur plotseling het thema van het deel, waardoor het voelt alsof ze worden getransporteerd “naar een andere wereld".

Enharmonische modulatie

Fragment uit Bagatelle in G Minor, Op.119, nr. 1 van Ludwig van Beethoven (1770–1827).

Hier wordt het gemoduleerd van Es majeur naar G mineur. Het modulatieakkoord is het akkoord dat in blauw is omkaderd op de derde tel van maat 33. Het oor interpreteert dit akkoord aanvankelijk als een tussenliggend dominant ten opzichte van de subdominant van Es majeur. Dan zou het modulatieakkoord genoteerd moeten worden met een “halve toon vlak d, D 2” als septiemtoon (zie referentienoot). De “E afgevlakt met een halve toon, E 2” in de bas zou dan de grondtoon van het akkoord zijn. In plaats van de “een halve toon vlak d, D 2”, noteert Beethoven een “C kruis”, zodat de grondtoon “E afgevlakt met een halve toon, E 2” de laag gewijzigde kwint wordt van een verkort dubbeldominant septiemakkoord in G mineur. (De ontbrekende grondtoon is een “a”.) Het lost op via het dominante G mineur zeskwartakkoord.

Theorie van harmonie

Basso continuo – stappentheorie – functietheorie – akkoordsymbolen van jazz- en popmuziek.

Hoewel de becijferde bas geen theorie is, wordt hij in dit hoofdstuk in enig detail beschreven, omdat hij de voorwaarden schiep voor de stappentheorie. Dit is geen theorie, omdat het doel van de becijferde bas is om akkoorden op een bepaalde manier te noteren, niet om hun verschillende verschijningsvormen te verklaren.

Stappentheorie

Het wil de structuur van individuele akkoorden herkennen en de kwaliteit van tonen binnen een akkoord bepalen.

Functionele theorie

Het omvat vaardigheden in de stappentheorie en behandelt ook de relaties tussen akkoorden.

Als gevolg van verschillende pogingen tot verklaring zijn er verschillende opvattingen tussen de twee theorieën. Elk van hen heeft voor- en nadelen bij het beschrijven van bepaalde problemen.

Om dezelfde reden als de becijferde bas zijn akkoordsymbolen in jazz en populaire muziek geen theorie. Maar aangezien dit de overeenkomstige vorm van registratie van onze tijd is, zal hier dieper op worden ingegaan.

Modulatiewetten

Uit het concept van modulatie kunnen de volgende wetten worden afgeleid:

1. De tonaliteit wordt gevormd door de aanwezigheid van tonen die alleen tot de tonale samenstelling van de tonaliteit kunnen behoren;
2. Vóór de vorming van een tonaliteit (in een staat van tonale onverschilligheid) is modulatie (= overgang naar een andere tonaliteit) onmogelijk;
3. De tonaliteit wordt verlaten door het verschijnen van tonen die niet zijn opgenomen in de tonale compositie van deze tonaliteit;
4. Als een klank wordt gelaten in een tonaliteit die in meerdere toonsoorten kan voorkomen, en waarvan geen enkele zich kan onderscheiden door een grote relatie met de linkertoonsoort, ontstaat er tonale onverschilligheid;
5. De inmiddels ontstane tonale onverschilligheid kan direct worden opgelost door aanvullende klanken, met behulp waarvan de identiteit van de nieuwe tonaliteit ontstaat volgens de wet van maximale tonale overeenstemming;
6. De inmiddels ontstane tonale onverschilligheid kan indirect worden opgelost door geluid, dat achteraf gezien een opeenvolging van twee modulaties aan de waarneming voorlegt, die in hun totaliteit de maximale tonale overeenkomst onthullen;
7. De inmiddels ontstane tonale onverschilligheid kan indirect worden opgelost door geluid, dat achteraf gezien een opeenvolging van twee modulaties aan de waarneming voorlegt, die in hun totaliteit de maximale tonale overeenkomst onthullen;
8. Komt er uit een toonsoort een klank voort die in geen enkele toonsoort kan voorkomen, dan gaat door deze atonale klank de verbinding met de linkertoonsoort verloren;
9. Een verloren verbinding met de verlaten toonsoort sluit in eerste instantie elke modulatie uit en vereist een nieuwe constitutie.

Het in aanmerking nemen van deze wetten is een noodzakelijke voorwaarde voor de juiste harmonische analyse van een muziekwerk. Het algemeen aanvaarde idee van modulatie werkt met het verkeerde idee van herinterpretatie.

Een afleiding van deze wetten uit het modulatieprincipe, evenals een nauwkeurigere weergave met behulp van voorbeeldnoten, is te vinden in hoofdstuk 3 van Tonale muziek.