Skala chromatyczna

Skale wraz z muzycznymi trybami diatonicznymi nie tylko pomagają zrozumieć strukturę muzyki, ale także przyczyniają się do doskonalenia umiejętności muzyka. Zrozumienie budowy i składu skal pozwala na swobodną improwizację w dowolnej tonacji (w końcu znając dźwięki w skali, nigdy nie umknie Ci), a także służy jako narzędzie do rozwijania zręczności rąk i palców muzyka. towarzyszą objaśnienia, diagramy, wskazanie składu przychodzących nut i interwałów, które pomogą przełożyć go na dowolną tonację. Do każdej skali dołączony jest przykład dźwiękowy, który pomaga uchwycić różnice w brzmieniu poszczególnych skal. Z punktu widzenia teorii muzyki skala to skala, która porusza się w górę lub w dół na dowolnej długości. Stopnie skali zawsze znajdują się w pewnej odległości od siebie, tworząc całość lub półton. Teoretycznie skala może być nieskończona, jednak w krajowej praktyce muzycznej stosuje się krótsze wersje – w jednej lub kilku oktawach. Zgodnie z zasadami budowy skale dzielą się na dwa główne typy: większe i mniejsze. Niezależnie od tonacji i formy skali (naturalna, harmoniczna) odległości między dźwiękami w skalach diatonicznych odpowiadają zwykle następującym schematom:

• Dla skali durowej – ton, ton, półton, ton, ton, ton, półton;

Zasada uporządkowania dźwięków w tonacji durowej

• Dla skali molowej – ton, półton, ton, ton, półton, ton, ton;

Zasada uporządkowania dźwięków w skali molowej

Istnieje jeszcze trzeci, szczególny rodzaj skal – skale chromatyczne, w których odległość pomiędzy dźwiękami wynosi zawsze pół tonu.

Zasada uporządkowania dźwięków w skali chromatycznej

Skale chromatyczne

Skale chromatyczne są łatwe do nauczenia – odstęp między dźwiękami wynosi pół tonu, a sama skala tworzona jest na podstawie skali durowej lub molowej. W tym przypadku gamma może przesuwać się zarówno w górę (gamma rosnąca), jak i w dół (gamma malejąca).

Rosnąca skala chromatyczna C

Skala chromatyczna C (C), rosnąca

W rosnącej skali chromatycznej skala przesuwa się w górę i obejmuje wszystkie dźwięki (tony i półtony) w obrębie oktawy.

Struktura chromatycznej skali rosnącej

• C;
• Cis;
• Odnośnie;
• DS ostry;
• Mi;
• Fa;
• Fis;
• Sól;
• G ostry;
• A;
• Ostry;
• Si;
• C.

Malejąca skala chromatyczna C
Skala chromatyczna C (C), malejąca

Skala malejąca obejmuje również wszystkie dźwięki w obrębie oktawy (dwóch, trzech lub o wiele więcej oktaw), ale ruch jest skierowany w dół.

Struktura chromatycznej skali malejącej C

• C;
• Si;
• B-mieszkanie;
• A;
• Mieszkanie;
• Sól;
• G. mieszkanie;
• Fa;
• Mi;
• E-mieszkanie;
• Odnośnie;
• D-mieszkanie;
• C.

Naturalne skale diatoniczne do fortepianu i instrumentów klawiszowych

W przeciwieństwie do skal chromatycznych, zbudowanych na półtonach, skale diatoniczne przeplatają się z 2-3 pełnymi tonami z półtonami i zawsze składają się z siedmiu kroków (siedem dźwięków + dźwięk końcowy).

Naturalny dur / Naturalna skala C-dur (tryb joński)

Skala C-dur (tryb joński)

Podstawowa skala siedmiu nut, znana każdemu od dzieciństwa.
Cała teoria muzyki opiera się na naturalnej skali durowej. Brzmi łatwo i przyjemnie dzięki zawartym w nim głównym triadom.

Zasada budowy

Ton, ton, półton, ton, ton, ton, półton

Struktura skali głównej

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• E – mediant (III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• A – submediant (VI stopień);
• B – wznoszący się dźwięk wprowadzający (VII stopień).

Moll naturalny / Skala naturalna C-moll (tryb eolski)

Skala c-moll (tryb eolski)

Spośród trzech odmian gam molowych najpowszechniejszy jest tryb eolski (moll naturalny). Jego osobliwością jest włączenie triad molowych, co nadaje brzmieniu gamy molowej charakterystyczny smutek i ciemny odcień.

Zasada budowy

• Ton, półton, ton, ton, półton, ton, ton;
• Struktura skali molowej naturalnej;
• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• Ab – submediant (obniżony VI stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).

Skale harmoniczne

Major harmoniczny / Skala harmoniczna C-dur

Skala C-dur, harmoniczna

Tryb harmoniczny durowy jest odmianą naturalnej skali durowej, w której szósty stopień jest obniżony (A-dur). Ta zmiana pozwala gamie durowej używać interwałów podobnych do mniejszych.

Zasada budowy

Ton, ton, półton, ton, półton, seskwiton, półton

Struktura skali głównej

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• E – mediant (III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• Ab – submediant (obniżony VI stopień);
• B – wznoszący się dźwięk wprowadzający (VII stopień).

Moll harmoniczny / Skala harmoniczna c-moll

Skala C-moll, harmoniczna
Skala dur-moll jest odmianą skali molowej z podwyższonym stopniem siódmym (nuta B). To dodanie podwyższonego stopnia siódmego nadaje mollowi harmonicznemu specjalny dźwięczny odcień, czyniąc jego dźwięk jaśniejszym i bardziej wyrazistym. Technika ta pozwala także na wbudowanie w tryb durowy charakterystycznych dla tonacji molowej interwałów, co nadaje muzyce ciekawsze brzmienie i różnorodność harmoniczną.

Major-moll to odmiana molla naturalnego, w której podniesiony jest stopień siódmy (nota B). To wzniesienie o siódmy stopień stwarza wrażenie tonu wprowadzającego i otwiera możliwość włączenia interwałów durowych do tonacji molowych. Ta technika muzyczna nadaje mniejszym melodiom lżejszy i jaśniejszy charakter, wzbogacając ich brzmienie o dodatkowe harmonie.

Zasada budowy

Ton, półton, ton, ton, półton, seskwiton, półton.

Struktura skali molowej harmonicznej

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• Ab – submediant (obniżony VI stopień);
• B – wznoszący się dźwięk wprowadzający (VII stopień).

Skale melodyczne

Skale melodyczne

Melodyczny dur / Melodyczna skala C-dur

Skala C-dur, melodyczna

Major melodyczny to rzadka odmiana duru naturalnego, charakteryzująca się tym, że brzmienie gamy zmienia się w zależności od kierunku ruchu. Jeśli posłuchasz samego melodyjnego duru, przypomina on moll naturalny.

Pełna wersja melodyjnego duru polega na sekwencyjnym graniu gamy rosnącej i malejącej. Idąc w górę muzyk gra dur naturalny, a schodząc w dół obniża szósty i siódmy stopień dur naturalny. Zatem melodyczny dur można zagrać jedynie poprzez przesunięcie skali w dół.

Zasada budowy
Ton, ton, półton, ton, półton, ton, ton.
Struktura skali molowej naturalnej

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• E – mediant (III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• Ab – submediant (obniżony VI stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).

Melodyczny moll / Melodyczna skala c-moll

Skala c-moll, melodyczna

Podobnie jak wersja durowa, moll melodyczny zmienia swój charakter w zależności od kierunku ruchu gamy.
Nazywa się go także mollem jazzowym. W pełnej wersji moll melodyczny, przy ruchu w górę, gra się moll melodyczny, a przy ruchu w dół – moll naturalny.

Zasada budowy
Ton, półton, ton, ton, ton, ton, półton.
Struktura skali molowej melodycznej

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• A – submediant (VI stopień);
• B – wznoszący się dźwięk wprowadzający (VII stopień).

Skale pentatoniczne

Pentatoniczna dur / Pentatoniczna skala C-dur

Na skalę pentatoniczną durową składają się wszystkie dźwięki naturalnej skali durowej, z wyjątkiem stopni IV i VII.
Zasada budowy
Półtora tonu, tonu, tonu, półtora tonu, tonu.
Struktura pentatonicznej skali durowej.

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• E – mediant (III stopień);
• E – mediant (III stopień);
• A – submediant (VI stopień).

Pentatoniczna-moll / Pentatoniczna skala c-moll

Skala pentatoniczna c-moll

Skala pentatoniczna molowa jest naturalną skalą c-moll, z której usunięto stopnie II i VI.
Zasada budowy

• Półtora tonu, tonu, tonu, półtora tonu, tonu;
• Struktura skali molowej pentatonicznej;
• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).

Skale bluesowe na fortepian i instrumenty klawiszowe

Skala bluesowa w tonacji C-dur

Skala durowa bluesa jest durową skalą pentatoniczną z dodanymi dodatkowymi dźwiękami.

Zasada budowy

Półtora tonu, tonu, pół tonu, pół tonu, półtora tonu, tonu.

Główna struktura skali bluesowej

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• E – mediant (III stopień);
• G – dominujący (V stopień);
• A – submediant (VI stopień).

Skala bluesowa c-moll

Skala molowa bluesowa jest odmianą skali molowej pentatonicznej z kilkoma dodatkowymi nutami.
Ten wzór muzyczny jest jednym z najczęstszych wyborów przy pisaniu solówek gitarowych i tworzeniu linii melodycznych. Skala molowa bluesa jest szeroko stosowana w bluesie, rocku, metalu i wielu innych gatunkach muzyki.

Zasada budowy
Półtora tonu, tonu, pół tonu, pół tonu, półtora tonu, tonu.
Struktura skali drobnego bluesa

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy gamy);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• Gb – dominujący (obniżony stopień V);
• G – dominujący (V stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień). Diatoniczne tryby muzyki ludowej.

W 1937 r. Radziecki muzykolog Yu.N. Tyulin wprowadził termin „diatoniczne tryby muzyki ludowej” (lub „tryby naturalne”), aby opisać cechy skal nieodłącznie związane z melodiami tradycyjnymi i ludowymi. Jednak poza praktyką krajową nie używa się terminów „tryby muzyki ludowej” ani „tryby naturalne”, zamiast tego częściej używa się terminu „tryby diatoniczne”.

Tryb diatoniczny

Tryb ten wziął swoją nazwę od jednego z plemion zamieszkujących region starożytnej Grecji, znanego jako Dorianie. Stosowanie tego trybu było powszechne w muzyce starożytnej i średniowiecznej, a starożytni Grecy uważali go za symbol odwagi i surowości. Tryb dorycki jest drugim trybem gamy durowej. Jest podobny do molla naturalnego, ale zawiera dodatkowy stopień VI durowy (uwaga A).

Zasada budowy

Ton, półton, ton, ton, ton, półton, ton.

Struktura trybu doryckiego

• C – tonik (I etap, ton podstawowy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• A – submediant (VI stopień);
• Bb to wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).

Tryb frygijski

Tryb frygijski był również szeroko popularny w starożytności i średniowieczu. W przeciwieństwie do trybu doryckiego, starożytni Grecy postrzegali tryb frygijski jako kojarzony z bogiem wina Dionizosem, co nadawało mu charakter frywolności. Tryb ten jest trzecim trybem gamy durowej. Jego ciemny odcień uzyskuje się poprzez półtony pomiędzy pierwszym i drugim stopniem.

Zasada budowy

Półton, ton, ton, ton, półton, ton, ton.

Struktura trybu frygijskiego

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy);
• Db – opadający dźwięk wprowadzający (obniżony II stopień);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• Ab – submediant (obniżony VI stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).

Dominujący tryb frygijski

Dominujący tryb frygijski jest podobny do zwykłego trybu frygijskiego, ale nacisk położony jest tutaj na III stopień. Dźwięk jest mroczny, wręcz egzotyczny.

Zasada budowy

Półton, seskwiton, półton, ton, półton, ton.

Struktura dominującego trybu frygijskiego

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy);
• Db – opadający dźwięk wprowadzający (obniżony II stopień);
• E – mediant (III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• Ab – submediant (obniżony VI stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).

Tryb lidyjski

Zasada budowy

Ton, ton, ton, półton, ton, ton, półton.

Struktura trybu lidyjskiego

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• E – mediant (III stopień);
• F# – subdominanta (obniżony stopień IV);
• G – dominujący (V stopień);
• A – submediant (VI stopień);
• B – wznoszący się dźwięk wprowadzający (VII stopień).

Tryb miksolidyjski

Piąty tryb gamy durowej, podobny do naturalnej gamy durowej. Różnica polega na zastosowaniu stopnia VII, który pochodzi od molla naturalnego (nota B).

Zasada budowy

Ton, ton, półton, ton, ton, półton, ton.

Ton, ton, półton, ton, ton, półton, ton.

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy);
• D – opadający dźwięk wprowadzający (II stopień);
• E – mediant (III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• G – dominujący (V stopień);
• A – submediant (VI stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).

Tryb Locriański

Siódmy tryb gamy durowej.
Najrzadszy tryb, którego brzmienia nie można nazwać ani durowym, ani mollowym. Niepewność brzmienia wynika ze stopnia V – nuty G-dur. Zasada budowy

Półton, ton, ton, półton, ton, ton.

Struktura trybu Locriana

• C – tonik (I stopień, ton podstawowy);
• Db – opadający dźwięk wprowadzający (obniżony II stopień);
• Eb – mediana (obniżony III stopień);
• F – subdominanta (etap IV);
• Gb – dominujący (obniżony stopień V);
• Ab – submediant (obniżony VI stopień);
• Bb – wznoszący się dźwięk wprowadzający (obniżony VII stopień).