Basis muziektheorie
Muziek is een universele taal die emoties overbrengt. Dus waarom hebben we muziektheorie nodig?
Muziektheorie is een soort blauwdruk voor het begrijpen van muziek. Natuurlijk kun je muziek intuïtief voelen zonder de theorie te kennen, maar een diepgaande kennis van de basis helpt je een bewustere en expressievere muzikant te worden. Door de basistheorie te leren, kun je de taal van de muziek beter begrijpen.
Deze gids helpt je de basisbeginselen van de muziektheorie onder de knie te krijgen, of je nu een beginner bent of al ervaring hebt. Door notatie, ritmes, toonladders, akkoorden, toonsoorten en meer te bestuderen, verkrijg je de kennis die je nodig hebt om jezelf in muziek uit te drukken en je composities expressiever te maken.
Muziek
Pianomuziek bevat meestal een melodie en begeleiding.
De melodie is meestal een eenstemmige lijn die gezongen kan worden. Het wordt meestal in de vioolsleutel geschreven en op de bovenste notenbalk geplaatst.
De begeleiding ondersteunt de melodie, bestaande uit akkoorden en een baslijn. Het staat geschreven in de bassleutel op de onderste notenbalk.
Het resultaat is een eenstemmige melodie begeleid door een akkoordbegeleiding:
Of het kan ook andersom zijn. De melodie komt van beneden en de begeleiding is van boven:
Basisbeginselen van de muziektheorie
Muziektheorie creëert een universele taal voor het communiceren van muzikale ideeën, waardoor muzikanten effectief kunnen communiceren. Door deze concepten te leren, kun je een beter inzicht krijgen in hoe muziek werkt, een betere luisteraar en maker worden en je interacties met andere muzikanten verbeteren.
Wie heeft er muziektheorie nodig?
Muziektheorie is nuttig voor iedereen die muziek dieper wil begrijpen, ongeacht hun opleidingsniveau. Je hoeft geen muziekprofessor te zijn! Of je nu graag naar muziek luistert aan het einde van een lange week of improviseert op de gitaar, het kennen van de theorie zal je perceptie verdiepen en je muzikale ervaring verrijken.
Veel autodidactische muzikanten zijn bang dat het bestuderen van theorie hen het vermogen zal ontnemen om intuïtief en intuïtief te spelen. De muziektheorie beperkt de creativiteit echter niet, maar biedt integendeel hulpmiddelen waarmee je je gevoelens nauwkeuriger en vollediger via muziek kunt uiten. Het helpt u gedetailleerdere muzikale composities te creëren die aansluiten bij uw intuïtieve ideeën.
Theorie kan zowel in onderwijsinstellingen als zelfstandig worden bestudeerd, waarbij de elementen ervan geleidelijk in uw creatieve proces worden geïntegreerd.
Begin van de muzikale reis
Elk muziekstuk is gebouwd op drie basiscomponenten: melodie, harmonie en ritme. Deze elementen helpen een intuïtieve verbinding met muziek te creëren.
Basisprincipes van muziektheorie
Melodieën, harmonieën en ritmes bestaan uit de volgende sleutelelementen:
- Toonladders : een reeks halve tonen en hele tonen waarop melodieën zijn gebouwd;
- Akkoorden : combinaties van gelijktijdig gespeelde noten die harmonie creëren, zoals de basis majeur- en mineurakkoorden;
- Toonsoort : het tooncentrum van een compositie dat de harmonische basis en relaties tussen akkoorden bepaalt;
- Muzieknotatie : een systeem van symbolen dat muzikale geluiden, zoals toonhoogte en ritme, in geschreven vorm weergeeft.
Om een samenhangend geluid voor een melodie en begeleiding te creëren, worden meestal noten van een enkele toets, een zogenaamde toonladder, gebruikt.
Intervallen
Een interval is de afstand tussen twee noten. Het kleinste interval is een halve toon, bij een piano is dit de afstand tussen aangrenzende toetsen, ongeacht hun kleur. Twee halve tonen vormen een toon.
De hele toonladder van C tot C (of bijvoorbeeld van A tot A) is verdeeld in 12 gelijkmatig verdeelde halve tonen. De meest gebruikte intervallen zijn het octaaf en de terts.
Octaaf: de afstand tussen twee noten met dezelfde naam, bijvoorbeeld van C tot de volgende C. Er zijn 12 halve tonen in een octaaf. Octaven klinken bijzonder harmonieus in het lagere register van de piano.
Fysiek gezien is een octaaf een interval tussen noten waarbij de frequentie van de tweede noot tweemaal de frequentie van de eerste is. De frequentie van de noot A is bijvoorbeeld 440 Hz en de volgende A is 880 Hz.
Derde: Er zijn twee soorten tertsen: mineur en majeur. Een kleine terts bestaat uit drie halve tonen, en een grote terts uit vier.
Soorten intervallen
Perfecte intervallen: inclusief 4 tonen, 5 tonen en een octaaf.
Grote intervallen: omvatten 2, 3, 6 en 7 tonen.
Verhoogde intervallen: worden verkregen door een perfect interval met een halve toon te verhogen.
Verminderde intervallen: worden verkregen door een perfect interval met een halve toon te verkleinen.
Kleine intervallen: worden verkregen door een groot interval met een halve toon te verlagen.
Schubben
Schaalpatronen zijn toonhoogtepatronen die als basis dienen voor het creëren van melodieën. In de muziek worden toonhoogtes weergegeven door noten, en zijn ze een specifieke reeks tonen en halve tonen die het geluid van een melodie vormen. Deze patronen geven een toonladder zijn unieke klank en bepalen zijn rol in een compositie.
Er zijn veel schalen, elk met zijn eigen unieke stemmingen, emoties en kenmerken. De meest populaire zijn de majeur- en mineurtoonladders: de majeurtoonladder klinkt vrolijk en de mineurtoonladder klinkt droevig. Het belangrijkste verschil tussen hen is de derde noot van de toonladder, waarbij deze in de majeurtoonladder een toon hoger is dan de tweede noot, en in de mineurtoonladder een halve toon hoger. In westerse muziek is de derde noot van de toonladder de sleutel, omdat deze de algehele sfeer en het karakter van het geluid bepaalt.
Er zijn andere toonladders, elk met zijn eigen unieke melodische structuur. Bijvoorbeeld de pentatonische toonladder en de complexere versie ervan, de bluestoonladder, maar ook de chromatische toonladder en vele andere.
Het kennen van toonladders en akkoorden speelt een belangrijke rol bij het maken van muziek, omdat deze de gezonde basis van een stuk vormen. Het beheersen van verschillende toonladders kan nieuwe creatieve mogelijkheden openen en je vaardigheden als componist verbeteren.
Akkoorden
Akkoorden zijn combinaties van meerdere noten die tegelijkertijd worden gespeeld en vormen de basis van harmonie in muziek. Een akkoord bestaat meestal uit drie of meer noten. Een akkoord van drie noten wordt een drieklank genoemd. Dezelfde principes die worden gebruikt om toonladders te maken, zijn van toepassing op akkoorden, waarbij de stappen tussen noten worden gedefinieerd, ook wel intervallen genoemd.
Er zijn vier basistypen akkoorden:
- Majeurakkoord : Heeft een vrolijk en helder geluid, bestaande uit de grondtoon, grote terts en reine kwint;
- Mineurakkoord : Heeft een droevig en melancholisch geluid, bestaande uit de grondtoon, kleine terts en reine kwint;
- Verminderd akkoord : Heeft een gespannen en onstabiel geluid, bestaande uit de grondtoon, kleine terts en verminderde kwint;
- Overmatig akkoord : Heeft een dramatisch en mysterieus gevoel, bestaande uit de grondtoon, grote terts en overmatige kwint.
Akkoorden kunnen majeur- en mineurdrieklanken combineren, evenals omkeringen die de volgorde van de noten binnen een akkoord veranderen. Het leren van verschillende akkoorden en hun combinaties kan helpen het unieke karakter van een nummer te definiëren. Het veranderen van de structuur van de hoofddrieklank (1-3-5) en het verplaatsen van de vijfde noot naar beneden kan bijvoorbeeld een compleet nieuwe emotionele kleuring van het akkoord creëren. De basis van songwriting is de akkoordprogressie, een opeenvolging van akkoorden. Naarmate je je vaardigheden op het gebied van akkoordarrangementen ontwikkelt, zul je complexere en rijkere muziek kunnen creëren. Het begrijpen van de structuur van akkoorden – van basisvormen tot meer complexe variaties – zal nieuwe horizonten openen in je muziekcreatie.
Triade-inversies
Drieklanken kunnen worden omgekeerd om verschillende inversies te creëren, wat variatie aan de uitvoering toevoegt en het instrument gemakkelijker bespeelbaar maakt. Het juiste gebruik van akkoordomkeringen minimaliseert de beweging tussen de toetsen, waardoor een soepele uitvoering mogelijk is. Om een akkoordinversie te creëren, verplaatst u de onderste noot van het akkoord een octaaf omhoog. Neem bijvoorbeeld het C-majeurakkoord.
Elke triade heeft twee mogelijke inversies. Als we doorgaan met het omkeren van het akkoord, krijgen we hetzelfde akkoord, alleen een octaaf hoger. De eerste omkering van een drieklank wordt een sextakkoord genoemd, en de tweede is een vierde-sextakkoord. In educatief materiaal worden ze vaak eenvoudigweg de eerste en tweede inversie genoemd. In muzieknotatie worden omgekeerde akkoorden aangegeven door de basnoot aan te geven. Voor een C-majeur (C)-akkoord wordt de eerste inversie met de lage noot E bijvoorbeeld aangegeven als E/C, en de tweede inversie met de lage noot G wordt aangegeven als G/C.
Hoe de eerste inversie van de tweede te onderscheiden
Je kunt de eerste inversie van de tweede onderscheiden door intervallen. De eerste omkering omvat een kleine terts (3 halve tonen) en een kwart (5 halve tonen), dat wil zeggen dat de afstand van de middelste tot de bovenste noot in het akkoord groter is. De tweede omkering bevat een kwart en een grote terts (4 halve tonen), met een grotere afstand van de onderste noot tot het midden dan van het midden tot de top.
Grondtoonpositie van een akkoord
De grondtoon van een akkoord, de tonica genoemd, bevindt zich in verschillende posities, afhankelijk van de inversie. In een drieklank is de grondtoon bijvoorbeeld de eerste, in een C majeur (C) akkoord is dit de noot C. Bij de eerste omkering wordt de grondtoon een octaaf omhoog verplaatst en als laatste bijvoorbeeld E, G , C. Bij de tweede inversie bevindt de grondtoon zich in het midden van het akkoord, bijvoorbeeld G, C, E.
Een majeurakkoord omzetten in een mineurakkoord of andersom
Om een majeurdrieklank in een mineur te veranderen, verlaagt u eenvoudigweg de middelste noot met een halve toon. In een C majeur (C) akkoord verandert het verlagen van de E-noot met een halve toon deze bijvoorbeeld in een C mineur (Cm), die bestaat uit de noten C, Eb, G. Het omgekeerde proces, waarbij een kleine drieklank wordt getransformeerd in een majeur vereist dat de middelste noot met een halve toon wordt verhoogd. D mineur (Dm) wordt bijvoorbeeld omgezet in D majeur (D) door de F-noot met een halve toon te verhogen, wat de noten D, F#, A oplevert. Bij de eerste omkering van een majeur- of mineurakkoord moet je de onderste noot verlagen of verhogen, en bij de tweede omkering moet je de bovenste noot van het akkoord verlagen of verhogen
Quinta-akkoord
Als je alleen de buitenste noten van een drieklank neemt, met uitzondering van de centrale, krijg je een quinta-akkoord, aangegeven met het getal 5, bijvoorbeeld C5.
Opgeschort akkoord
Bij een hangend akkoord wordt in plaats van de centrale noot een vierde of grote secunde uit de lagere noot gebruikt. Zo'n akkoord wordt bijvoorbeeld aangeduid als Csus2 of Csus4, als we het over C hebben.
Sleutels
Een toonsoort is een reeks van zeven graden (noten) die het karakter van de klank bepalen. Deze graden worden aangegeven met Romeinse cijfers en elk ervan vervult een specifieke functie. Functies zijn gebonden aan graden, niet aan specifieke noten.
Laten we eens kijken naar de toonsoort van C majeur:
- Tonic (I, T) – de eerste stap die de basistonaliteit bepaalt;
- Dominant (V, D) is de vijfde graad van de tonica. Als de tonica C is, dan is de dominant G;
- Subdominant (IV, S) is de vijfde graad, afgeteld vanaf de tonica. Als je optelt, is het de vierde graad. In C majeur is de subdominant F.
Functie-inversies
Om de omkering van functies aan te geven, worden cijfers aan hun namen toegevoegd.
Stabiele en onstabiele geluiden.
De tonische triade omvat de graden I, III en V, die stabiel zijn. De melodie kan erop worden voltooid. De overige graden worden als onstabiel beschouwd en neigen naar de dichtstbijzijnde stabiele graden, wat resolutie wordt genoemd.
Voorbeelden van resolutie:
- II => I (naar beneden)
- IV => III (naar beneden)
- VI => V (naar beneden)
- VI => I (omhoog, de dichtstbijzijnde lagere is ook onstabiel)
Inleidende aantekeningen en neuriën
Inleidende noten zijn de noten rond de tonica. De buren van het tonicum boven en onder zijn respectievelijk de II- en VII-graden. De VII-graad wordt de oplopende inleidende noot genoemd, en de II-graad wordt de dalende inleidende noot genoemd. Bij neuriën worden inleidende noten gespeeld rond de grondtoon of andere stabiele noten, zoals de III- en V-graden.
Voorbeelden van neuriën:
Voor de I-graad — VII en II
Voor de III-graad — II en IV
Voor de V-graad — IV en VI
Parallelle en gerelateerde sleutels
Om variatie aan de muziek toe te voegen, worden overgangen naar parallelle en gerelateerde toonsoorten gebruikt, die van korte duur (afwijkingen) of permanent (modulaties) kunnen zijn.
Parallelle toetsen zijn majeur- en mineurtoonsoorten met dezelfde tekens in de toonsoort.
Gerelateerde sleutels zijn sleutels geassocieerd met T (tonische), S (subdominant) en D (dominant).
Bovendien wordt voor een majeur-toonsoort de toonsoort van de mineur-subdominant als verwant beschouwd, en voor een mineur-toonsoort als de toonsoort van de majeur-subdominant.
Voor C majeur zijn de gerelateerde toonsoorten bijvoorbeeld:
- A mineur (parallelle toonsoort, opgebouwd uit T);
- F majeur en D mineur (opgebouwd uit S);
- G majeur en E mineur (opgebouwd uit D);
- F mineur (mineur subdominant).
Een sleutel definiëren
Een sleutel wordt gedefinieerd door de tekens op de sleutel (scherpe en platte punten) en specifieke opmerkingen. Deze tekens kunnen worden gebruikt om parallelle sleutels te bepalen. Je kunt bepalen of een toonsoort majeur of mineur is aan de hand van de noten waarop het stuk begint en eindigt.
- Sharps : Om een majeur toonsoort te bepalen, kijk je naar de laatste kruis en ga je één toon omhoog; voor een mineurtoonsoort gaat u één toon omlaag. Als de resulterende noot ook een kruis heeft, dan heeft de toonsoort een kruis (als de toonsoort bijvoorbeeld één kruis heeft – F#, kan dit G majeur of E mineur betekenen);
- Flats : Als de toonsoort één mol heeft, kan dit F majeur of D mineur zijn. Als er meerdere mollen in de toonsoort zitten, concentreer je dan op de voorlaatste toonsoort. Deze geeft een majeur toonsoort aan (als de voorlaatste toon bijvoorbeeld A-toon is, dan is de toonsoort Es majeur). Om van een majeur-toonsoort naar een parallelle mineur-toonsoort te gaan, moet je 1,5 toon lager gaan (of drie halve tonen). Voor C-majeur is de parallelle mineur-toonsoort bijvoorbeeld A-mineur.
C majeur en A mineur
C majeur en A mineur zijn parallelle toonsoorten die geen toonsoort hebben.
Deze parallelle toetsen gebruiken dezelfde noten en akkoorden. Om te bepalen welke toonsoort, C majeur of A mineur, wordt gebruikt, moet je letten op de volgorde van de akkoorden en hun functionele betekenis. Vaak eindigt een stuk op de tonica, wat helpt bij het bepalen van de toonsoort.
In majeur-toonsoorten zijn akkoorden die zijn gebouwd op de tonica, subdominant en dominant majeur. Akkoorden gebouwd op de 2e, 3e en 6e graad zijn mineur, en die op de 7e graad zijn verminderd.
Omdat parallelle toetsen dezelfde noten gebruiken, passen de akkoorden ook bij elkaar, alleen in een andere volgorde.
In mineurtoonsoorten wordt de tonica vaak majeur gemaakt, wat de aantrekkingskracht ervan vergroot door het interval tussen G en A te verkleinen. Als resultaat wordt het tonica mineurakkoord Em omgezet in een majeur E en blijven de andere akkoorden ongewijzigd.
Pentatonische toonladder C majeur en A mineur
De pentatonische toonladder is een unieke toonladder die een tonische, dominante en subdominante toonladder mist. In deze toonladder zijn alle noten gelijkwaardig, waardoor het voor zowel majeur als mineur hetzelfde is.
Deze toonladder wordt gevormd door twee noten te elimineren: in de majeur-toonladder worden de IV- en VII-graden verwijderd, en in de mineur-toonladder worden dezelfde noten, dat wil zeggen de II- en VI-graden, verwijderd.
De eigenaardigheid van de pentatonische toonladder is dat deze geen spanning creëert en daarom geen resolutie vereist. Hierdoor kan de melodie op elke noot beginnen en eindigen, wat hem ideaal maakt voor spontane improvisatie.
F majeur en D mineur
F majeur en D mineur zijn parallelle toonsoorten met een gemeenschappelijke toonsoort: één plat op de noot B. Deze toonsoorten zijn ook gerelateerd aan C majeur. Accidentele signalen worden opnieuw aangegeven voor een betere waarneming.
Akkoorden van de toonsoort F majeur:
Akkoorden van de toonsoort F majeur:
Pentatonische toonladder F majeur en D mineur
Om alle noten van de pentatonische toonladder te bepalen, moet je alle zwarte toetsen op de piano bespelen en ze vervolgens een halve toon lager zetten dan de witte toetsen.
G majeur en E mineur
G majeur en E mineur zijn parallelle toonsoorten die dezelfde Fis delen. Ze worden ook beschouwd als familieleden van C majeur. Voor de duidelijkheid zijn er voortekens vermeld.
Akkoorden voor de toonsoort G majeur:
Akkoorden voor de toonsoort E mineur:
Sleutels
Een muzikale compositie is opgebouwd uit majeur- of mineurtoonladders, die de tonale basis vormen. Deze set regels wordt de muzikale sleutel genoemd. De toonsoort bepaalt welke noten en akkoorden in een stuk worden gebruikt.
Een sleutelsignatuur, gepresenteerd aan het begin van een stuk, geeft de aanwezigheid aan van kruizen (#) of mollen (b), die de toonsoort bepalen. Een kruis geeft aan dat de noot een halve toon hoger moet worden gespeeld dan het standaardgeluid, en een platte geeft een halve toon lager aan. Sleutelsignaturen helpen muzikanten de schaalstructuur en harmonie van een compositie te begrijpen. Voor het gemak worden vaak tabellen gebruikt om sleutelsignaturen en de bijbehorende sleutels te identificeren.
Soms kan een compositie van toonsoort veranderen, wat modulatie wordt genoemd. Modulatie voegt emotionele diepte en variatie toe aan een compositie. In moderne popmuziek zijn modulaties zeldzaam, terwijl ze in soundtracks van videogames vrij vaak voorkomen, waardoor een dynamische geluidsruimte ontstaat.
Om de relatie tussen verschillende toonsoorten beter te begrijpen, wordt de kwintencirkel gebruikt. Deze cirkel visualiseert tonale relaties, zoals de wijzerplaat van een klok, waar elke toets zijn plaats heeft.
De kwintencirkel rangschikt de toetsen op basis van het aantal kruizen of mollen, te beginnen met de noot C majeur.
Muzieknotatie
Muzieknotatie is de geschreven taal van muziek waarmee muzikale ideeën visueel kunnen worden gecommuniceerd en door andere muzikanten kunnen worden begrepen.
De basiselementen van muzieknotatie zijn:
- Notenbalk : Bestaat uit vijf horizontale lijnen waarop muzieksymbolen zijn geplaatst om de toonhoogte en duur van noten aan te geven;
- Sleutels : wijs specifieke noten toe aan specifieke regels op de notenbalk. De meest voorkomende zijn de g-sleutel (voor hoge noten) en de bassleutel (voor lage noten);
- Noten : Geef de toonhoogte en duur van noten aan door ze als symbolen op de notenbalk weer te geven. De positie van een noot op de lijnen bepaalt de toonhoogte; hoe hoger een noot op de lijnen staat, hoe hoger de toonhoogte. Noten zijn er ook in verschillende vormen om ritme aan te geven.
Deze componenten vormen de basis waarop toonladders en akkoorden in een muzikale compositie worden gebouwd. Als u deze “taal” eenmaal onder de knie heeft, kunt u muziek lezen en schrijven, en deze volledig begrijpen zonder ernaar te luisteren. Dit verbetert je begrip van de muziektheorie en maakt het gemakkelijker om met andere muzikanten te communiceren in de universele taal van muziek.
Ritme
Ritme is, samen met akkoorden en toonladders, een fundamenteel element van muziek. Muzieknotatie bevat speciale symbolen en regels voor het overbrengen van de ritmische aspecten van een compositie.
De metertijd geeft het aantal tellen in een maat aan en de duur van de noot die één tel beslaat. Het wordt geschreven als een breuk: het bovenste getal geeft het aantal tellen aan en het onderste getal geeft de duur van de noot aan. 4/4 maat betekent bijvoorbeeld vier tellen in een maat, waarbij elke kwartnoot één tel beslaat.
Ritmische patronen kunnen variëren van eenvoudig tot complex, inclusief polyritmen die unieke ritmes creëren.
Het begrijpen van ritme is ook nuttig bij het creëren van muziek in digitale audiowerkstations (DAW's), waar noten worden bewerkt in een MIDI-editor die pianotoetsen toewijst. Met DAW's kun je ook swing en andere ritmische aanpassingen op muziek toepassen.
Elementen van compositie
Terwijl je muziek leert, is het belangrijk om de verschillende compositie-elementen te leren die een stuk interessanter en expressiever maken. Hier zijn enkele belangrijke concepten waarmee u rekening moet houden:
- Dynamiek : weerspiegelt het volume van een optreden en beïnvloedt de intensiteit en energie van de muziek. Veel voorkomende notaties in bladmuziek zijn piano (zacht) en forte (luid);
- Articulatie : Bepaalt hoe noten worden gespeeld, zoals staccato (kort en staccato) of legato (vloeiend en verbonden);
- Vorm : De algehele structuur van een stuk, zoals de vorm van couplet-refrein-couplet-refrein in popmuziek of sonatevorm in klassieke muziek;
- Textuur : De organisatie van klanklagen of stemmen in een stuk, zoals monofonisch (enkelstemmig) of polyfonisch (meerstemmig).
Oortraining
Leren over muziektheorie is nog maar het begin. De volgende stap is het leren horen en herkennen van deze concepten in echte muziek. Gehoortraining helpt u theorie te verbinden met praktische toepassing. Door naar muziek te luisteren, kunt u uw vermogen verbeteren om intervallen, akkoorden, melodieën en ritmes te herkennen.
Wanneer je oor de theorie kan herkennen, kun je deze kennis gebruiken in je composities en uitvoeringen. Hierdoor kun je het creëren en uitvoeren van muziek intuïtiever benaderen, waardoor theorie een natuurlijk onderdeel wordt van je muzikale denken.
Samenvatting
Zodra je de basisprincipes van de muziektheorie begrijpt en deze concepten leert horen, kun je ze toepassen op je eigen projecten. Of je nu met een band improviseert, muziek schrijft of tracks maakt in een digitaal audiowerkstation (DAW), als je de theorie begrijpt, kun je betere, boeiendere stukken creëren. Deze basiselementen vormen de basis van alle muziekgenres, van de complexe structuren van klassieke muziek tot de eenvoudige akkoordprogressies van moderne pop.