Spooknotities

In de muziekwereld, vooral in de jazz, bestaat het concept van een ‘spooknoot’ (of rustige, onderdrukte of obscure noot), een noot die belangrijk is in ritme, maar qua toonhoogte bijna onmerkbaar is wanneer deze wordt gespeeld. In muzieknotatie wordt het geschreven als een “X” in plaats van het traditionele ovaal of met haakjes eromheen. Het moet niet worden verward met de aanduiding voor een X-vormige scherp (dubbel scherp), die de toon verhoogt.

Op snaarinstrumenten wordt een spooknoot gecreëerd door de snaar te dempen, waardoor een geluid ontstaat dat dichter bij percussie lijkt dan bij een heldere toonhoogte. De toonhoogte bestaat, maar de betekenis ligt meer in het ritme dan in de melodie of harmonie. Ze voegt kracht en momentum toe aan de baslijnen, vormt een ritmisch figuur en reduceert vaak de nadruk tot bijna volledige stilte. In de percussiesecties van populaire muziek worden spooknoten heel rustig gespeeld tussen de hoofdhits, vooral op de snaredrum. Deze techniek wordt veel gebruikt door elektrische gitaristen en contrabassisten in verschillende muziekgenres. In vocale muziek worden dergelijke noten gebruikt om woorden weer te geven die ritmisch worden uitgesproken in plaats van dat ze worden gezongen.

Instrumentale muziek

Spooknoten in muziek verschillen van eenvoudige, ongeaccentueerde noten in een ritmische structuur. In een toetspatroon worden niet-geaccentueerde noten bijvoorbeeld niet volledig geaccentueerd of niet-geaccentueerd, maar bevinden ze zich in het midden van het accent. Wanneer een muzikant zo'n noot verder minder benadrukt tot een niveau dat vergelijkbaar is met het benadrukken van de geaccentueerde noten in een patroon, 'vervaagt' hij of zij die noot feitelijk. Als een spooknoot wordt verzwakt tot het punt van stilte, wordt het een ritmisch element dat lijkt op een rust. Dit subtiele verschil en het vermogen van de muzikant om spooknoten te identificeren, zijn in hoge mate afhankelijk van de akoestische kenmerken van het instrument.

Koperblazers en gitaren, inclusief de menselijke stem, zijn vaak in staat spooknoten te produceren, waardoor ze zich onderscheiden van rusten. Voor pianisten of percussionisten is dit onderscheid moeilijker vanwege de percussieve aard van de instrumenten, waarbij het moeilijk is om de luidheidsgradiënt te bepalen naarmate men de stilte nadert. Wanneer een percussionist echter vakkundig duidelijk hoorbare, zij het minder opvallende, spooknoten creëert in vergelijking met niet-geaccentueerde middenaccentnoten, kunnen we spreken van het creëren van spooknoten.

Er bestaat een misvatting dat siernoten en spooknoten synoniem zijn. Een siernoot is gewoonlijk aanzienlijk korter van duur dan de hoofdnoot die hij complementeert, en krijgt vaak meer nadruk, ook al is hij korter dan de hoofdnoot. Spooknoten worden daarentegen bepaald door het volume in plaats van de duur.

Percussie

Bij uitvoering op drums wordt de spooknoot op een zeer laag volume geproduceerd, meestal op de snaredrum. In muzieknotatie wordt dit aangegeven door haakjes rond de noot. Zoals vermeld in The Drummer's Bible: How to Drum Any Style from Afro-Cuban to Zydeco, is de functie van de spooknoot om "... het onderliggende geluid van de groove te benadrukken, waardoor een subtiel zestiende-nootspel rond onderliggende ritmes of accenten ontstaat."

De term ‘spooknoot’ kan dus verschillende betekenissen hebben. Een preciezere term is ‘anti-accent’, wat verwijst naar een reeks symbolen om het nadrukniveau aan te geven. Percussiemuziek maakt gebruik van verschillende anti-accentsymbolen, zoals:

• Iets zachter dan de omringende noten: ◡ (korte afname);
• Merkbaar zachter dan de omringende noten: ( ) (opmerking tussen haakjes);
• Veel zachter dan de omringende noten: [ ] (noot tussen vierkante haken).

Voorbeelden van het gebruik van spooknoten zijn te horen in het spel van drummers als Harvey Mason, Mike Clark, Bernard Purdy, Brad Wilk, David Garibaldi en Chad Smith. Drummen met spooknoten is een karakteristiek kenmerk van R&B-muziek. Enkele van de bekendste voorbeelden van deze techniek zijn de drumbreak van Gregory Coleman op 'Amen, Brother' van The Winstons, de drumbreak van Clyde Stubblefield op 'Cold Sweat' van James Brown, en Jeff Porcaro's vertolking van het ritme voor Toto's hit 'Rosanna'.

Snaarinstrumenten

Een gitarist die een spooknoot wil creëren, kan de vingerdruk op de snaren verlichten zonder ze volledig van de toets los te laten (wat zou resulteren in een open snaargeluid). Deze techniek wordt soms “scratchen” genoemd, en het wordt een spooknoot, tenzij andere noten in het muzikale patroon op dezelfde manier worden gespeeld (anders wordt het scratchen als normale noten beschouwd).

Op de contrabas en de elektrische bas worden, net als op de gitaar, spooknoten gecreëerd door de snaren te dempen, wat kan worden bereikt met de handpalm of de vingers van de rechterhand. Hierdoor krijgen de noten een vage toonhoogte, waardoor ze de kenmerken krijgen van percussie-instrumenten. In de slap bass-stijl van elektrische bas worden spooknoten vaak gebruikt om ritmische, drumachtige geluiden te creëren in funk- en Latin-muziek. Op de contrabas worden soms percussieve spooknoten bereikt door de snaren tegen de toets te slaan, waardoor een scherp, ‘klikkend’ geluid ontstaat. Gecombineerd met de slap-stijl van de contrabas worden spooknoten gebruikt in rockabilly, bluegrass, traditionele blues en swingjazz.

Beroemde bassisten als James Jamerson (Motown), Carol Kay (Motown), Rocco Prestia (Tower of Power) en Chuck Rainey (Steely Dan, Aretha Franklin, etc.) staan ​​bekend om hun beheersing van het gebruik van spooknoten om subtiele en effectieve ritmische patronen in je spel.

Vocale muziek

Op het gebied van vocale muziek, vooral in het muziektheatergenre, geeft de term 'spooknoot' aan dat de tekst moet worden uitgesproken in plaats van gezongen, met behoud van het ritme maar zonder een duidelijk gedefinieerde toonhoogte. In muzieknotatie worden noten die minder dan de helft duren aangegeven met een “X” in plaats van het traditionele ovale symbool. Soms worden halve noten of hele noten aangegeven door een open ruitvorm, die vaak geschreeuw of andere niet-melodische geluiden symboliseert.

Een van de duidelijkste voorbeelden van het gebruik van spooknoten is het openingsnummer “Rock Island” uit de musical “The Music Man”, waar ze domineren. Deze techniek kan ook het gebruik van Sprechstimme of rappen inhouden, waarbij de zanger de woorden uitspreekt in plaats van zingt, waarbij het muzikale ritme behouden blijft.